انواع روشهای تصمیم گیری

همه ما دوست داریم مهارت تصمیم گیری را در خود تقویت کنیم. اما باید به خاطر داشته باشیم که همه تصمیم ها از یک نوع نیستند و هر کدام ویژگی های خود را دارند.

در حقیقت روشها و فرآیندهای تصمیم گیری برای تصمیمات مختلف، متفاوت است. در هر مورد شما با توجه بازه زمانی، حوزه تاثیر و منابع در دسترس ممکن است روش متفاوتی را در پیش بگیرید. مثلا آیا شما برای خرید یک لباس ارزانقیمت در حال تصمیم گیری هستید یا برای انتخاب یک منزل مسکونی؟ قطعا روش شما در هر یک از این دو گزینه نباید یکسان باشد.

تصمیم گیری می تواند فردی باشد یا گروهی

در این مورد باید دید آیا یک نفر به عنوان تصمیم گیرنده باید انتخاب نهایی را انجام دهد یا تصمیم نهایی باید توسط یک گروه گرفته شود. در تصمیم گیری فردی بیشتر فرآیندها در ذهن انجام می گیرد ولی در تصمیم گیری گروهی بیشتر به ثبت و مستند سازی فرآیند ها نیاز است. در تصمیم گیری گروهی، راه حلها باید به وسیله همه اعضای گروه مورد بررسی قرار گیرد و برای تصمیم گیری نهایی به اجماع یا توافق همه نیاز است. به طور کلی تصمیم گیری گروهی چالش برانگیزتر از تصمیم گیری فردی است زیرا رسیدن به نقطه توافق نهایی گروه کار ساده ای نیست و اغلب به جلسات متعدد نیاز دارد. دستیابی به توافق نهایی در تصمیمات گروهی؛ در صورتی که منافع افراد گروه همسو نباشد؛ حتی می تواند پیچیده تر هم باشد. شفافیت فرآیند تصمیم گیری در تصمیم گیری های گروهی بسیار کمک کننده خواهد بود.

تصمیم گیری می تواند برنامه ریزی شده باشد یا برنامه ریزی نشده

چنانچه مساله ای از قبل پیش بینی شده باشد و اجزای آن شفاف و قابل تجزیه و تحلیل باشد، برای برنامه ریزی از رویکرد برنامه ریزی شده استفاده می شود. در این روش افراد فرصت بیشتری دارند تا راه حلهای موجود را بررسی کنند راه حل مناسبی انتخاب کنند. این روش آزادی عمل بیشتری به افراد می دهد. تصمیمات برنامه ریزی شده معمولا تصمیم های تکراری هستند که قبلا هم رخ داده و به تدریج ساختار مشخصی برای پاسخ به آن شرایط  شناسایی شده است. در مقابل تصمیمات برنامه ریزی نشده مربوط به مسایل پیش بینی نشده یا اضطراری هستند. هر چه میزان تغییرات محیطی بالاتر باشد نسبت تصمیمات برنامه ریزی نشده بالاتر می رود. همه‌ی تصمیم‌های برنامه‌ریزی شده، روزی برای نخستین بار پیش آمده‌اند و برنامه‌ریزی ‌نشده محسوب می شدند. اما با تکرار بیشتر، به تدریج پاسخ‌های آن‌ها ثبت شده و ساختار پیدا کرده‌اند.

تصمیم گیری می تواند منطقی باشد یا شهودی

تصور کلی این است که تصمیم گیری کلاً یک فرآیند عقلایی و منطقی است. در اصل هیج تصمیمی کامل نمیتواند منطقی باشد زیرا تصمیم‌های عقلانی هم دارای محدودیت‌های خویش است. حتی در تصمیم های منطقی نیز از جایی به بعد، جستجوی شواهد و استدلال منطقی بر اساس شواهد متوقف می شود. با این حال برخی تصمیمات منطقی تر هستند و برخی شهودی تر. در تصمیمات منطقی تر معمولا فرآیند تصمیم گیری کاملتر طی می شود و اطلاعات دقیقتری از راه حلهای موجود و نتیجه انتخاب هر یک آنها جمع آوری می شود ولی تصمیمات شهودی تر بیشتر به شهود تصمیم گیرنده و تخمین های ذهنی متکی است تا اطلاعات عینی دقیق. هیچ وقت نمی توان گفت که کدامیک ز این دو روش دقیقتر است ولی تصمیمات شهودی تر بیشتر به توانمندی و تجربه تصمیم گیرنده متکی است.

تصمیم گیری می تواند استراتژیک باشد یا تاکتیکی

در مورد دو واژه استراتژیک و تاکتیکی در موضوع برنامه ریزی بیشتر صحبت خواهد شد، زیرا تصمیم گیری یکی از فرآیند های زیر مجموعه برنامه ریزی است. با این حال شاید بتوان گفت بعضی از تصمیمات برای افق زمانی بلند تر گرفته می شود ولی برخی از تصمیمات افق زمانی کوتاه تری را پوشش می دهد. هر چه افق زمانی تصمیم گیری بلند تر باشد فرآیند آن پیچیده تر است و احتمال دستیابی کامل به نتایج دلخواه کمتر است.

برای مطالعه بیشتر مراحل تصمیم گیری را ببینید.